Tag: μετάφραση

O ΠΑΝΘΗΡΑΣ, του Ρ.Μ. Ρίλκε – 5 εναλλακτικές προτάσεις

Προλογικό Σημείωμα

Λαμβάνοντας υπόψη τον εργαστηριακό – δοκιμιακό χαρακτήρα της γραφής που ακολουθεί, και πάντα μέσα στο πλαίσιο μιας, έστω σιωπηρής, ενεργότερης επικοινωνίας μεταφραστή-αναγνώστη, επισυνάπτω σκόπιμα πολλαπλές μεταφραστικές προτάσεις για το ποίημα Ο ΠΑΝΘΗΡΑΣ, του Ρ.Μ. Ρίλκε, στις οποίες με μόχθο και πολλές ακόμα αμφιβολίες έχω καταλήξει. Το ελληνικό κείμενο – σε όλες τις εναλλακτικές επιλογές – πέρασε από δεκάδες βασανιστικές μικρο-αλλαγές, όχι πάντα εύστοχες και μόνιμα αποδεκτές. Υπήρξαν μάλιστα αρκετές περιπτώσεις όπου εκτέθηκα αχρείαστα, με τη ψευδαίσθηση ότι είχα πετύχει κάτι τελεσίδικο. Φεύ, όμως, ως μεταφραστικός Σίσυφος επανερχόμουν σχεδόν καθημερινά σε μια νέα αναθεώρηση. Ό,τι θα αναγνώσετε στη συνέχεια, ας ιδωθεί λοιπόν στο πνεύμα ενός ανοιχτού μεταφραστικού εργαστηρίου, που κατά τη γνώμη μου δεν τελειώνει ποτέ. Γιατί το άρτιο και το πλήρες μπορεί να συναντηθεί μόνο με την επιστροφή στο πρωτότυπο. Ας είναι όμως, αξίζει πιστεύω τον κόπο – και την περιέργεια ίσως – μια τέτοια πειραματική πνευματικήπρόκληση.

Ο ΠΑΝΘΗΡΑΣ του Ρ.Μ.Ρίλκε– 5 εναλλακτικές προτάσεις
ανοιχτό μεταφραστικό εργαστήρι

– 5 εναλλακτικές προτάσεις

α.1
Με τόσα κάγκελα ως να στριφογυρίζουν,
απόκαμε το βλέμμα του, εικόνα δεν κρατά.
Νομίζει χίλια κάγκελα τον περιτριγυρίζουν,
και παραέξω τίποτε, κόσμος κανένας πια.

α.2
Με τόσα κάγκελα ως να στριφογυρνούν,
εικόνα πια το βλέμμα του δεν συγκρατεί.
Νιώθει, σαν χίλια κάγκελα να ξεπηδούν-,
και παραπέρα τίποτε, όλα έχουν χαθεί.

α.3
Με τόσα κάγκελα το βλέμμα να τρυπούν,
εικόνα άλλη δεν μπορεί πια να κρατήσει.
Νιώθει, σαν χίλια κάγκελα να ξεπηδούν -.
πιο πέρα τίποτε, ο κόσμος έχει σβήσει.

α.4
Μέσα στα κάγκελα καθώς στριφογυρίζει,
απόκαμε το βλέμμα του, χάσκει αδειανό.
Τον περιζώνουν χίλια κάγκελα, νομίζει,
και παραπέρα ο κόσμος του ένα κενό.

α.5
Μέσα στα κάγκελα καθώς στριφογυρίζει,
απόκαμε το βλέμμα του, εικόνα δεν κρατά.
Τον περιζώνουν χίλια κάγκελα, νομίζει,
και παραπέρα τίποτε, o κόσμος σταματά.

β.1
Ο απαλός βηματισμός – στέρεος λυγερός,
σε κύκλο πιο μικρό κάθε φορά σαν μπαίνει,
είναι σαν κάποιας δύναμης κλειστός χορός,
όπου μια θέληση ισχυρή βαθιά σωπαίνει.

β.2
Η απαλή περπατησιά, στέρεο βήμα οικείο,
σε κύκλο πιο μικρό καθώς πάντα περνά,
μοιάζει χορός εκστατικός σ’ ένα σημείο,
όπου μεγάλη θέληση σε λήθαργο σιωπά.

β.3
Η απαλή περπατησιά, με δύναμη με νάζι,
σε κύκλο πιο μικρό καθώς πάντα περνά -,
στροβίλισμα χορού πεισματικό φαντάζει,
με κέντρο θέληση ισχυρή, που πια σιωπά.

β.4
Η απαλή περπατησιά, ευλύγιστη μεγάλη,
σε κύκλο πιο μικρό καθώς πάντα περνά,
μοιάζει με ακατάλυτη χορευτική αγκάλη ,
γύρω από θέληση ισχυρή, που πια σιωπά.

β.5
Το απαλό του βάδισμα, στέρεο βήμα λυγερό,
σε κύκλο πιο μικρό κάθε φορά σαν μπαίνει,
μοιάζει χορός μιας δύναμης γύρω από κέντρο,
όπου μεγάλη θέληση σε λήθαργο σωπαίνει.
γ.1
Κάποτε μόνο του ματιού αθόρυβα ανοίγει
το παραπέτασμα. Μια εικόνα μέσα ορμά,
τα μουδιασμένα μέλη ριγηλά τυλίγει,
και σβήνει μέσα στην καρδιά.

γ.2
Κάποτε μόνο του ματιού αθόρυβα γλιστρά
το παραπέτασμα. Μέσα μια εικόνα αφήνει,
τη φορτισμένη των μελών σιγή διαπερνά,
και στην καρδιά για πάντα σβήνει.

γ.3
Κάποτε μόνο του ματιού ξάφνου ραγίζει
το παραπέτασμα. Μια εικόνα μέσα ορμά,
τα τεντωμένα μέλη σιωπηλά διασχίζει,
και πάει και σβήνει στην καρδιά.

γ.4
Κάποτε μόνο του ματιού η αυλαία ανοίγει
αθόρυβα. – Και μια εικόνα μέσα ορμά,
τα τεντωμένα μέλη σιωπηλά τυλίγει,
και πάει κα σβήνει στην καρδιά.

γ.5
Κάποτε μόνο του ματιού η αχλή σκορπά
αθόρυβα.- Να μπει μια εικόνα αφήνει,
τα τεντωμένα μέλη ριγηλά διαπερνά,
και στης καρδιάς τα βάθη σβήνει.

Υστερόγραφο: Όπως πολύ εύκολα συνάγεται από τα παραπάνω, αυτή η προσπάθεια μετάφρασης του ΠΑΝΘΗΡΑ, του Ρ.Μ. Ρίλκε, δεν έκλεισε, αλλά στις ερμηνευτικές λεπτομέρειες η τελική έκβαση ( αν υπάρχει) εκκρεμεί. Το ίδιο το ποίημα, ως μια σημαντική στο είδος της δημιουργία – αλλά κι η σχετική ισχύς μιας μετάφρασης – με ενθαρρύνουν να εκθέσω αυτά τα κείμενα σε ανοιχτό μεταφραστικό εργαστήρι. Όχι τόσο από σεβασμό στην ενδεχομένως διαφορετική- κατά περίπτωση – ευαισθησία του αναγνώστη, αλλά περισσότερο από την αμηχανία επιλογής ( ή απόρριψης ) ενός απρόβλεπτα πολύμορφου αποτελέσματος. Και για να χαλαρώσουμε λιγάκι: ας λειτουργήσει στο κάτω κάτω μια τέτοια πολυμορφία- ως παιγνίδι και άσκηση εκφραστικών δυνατοτήτων στην καθόλου μεταφραστική αναγραφή του ποιήματος.